«این کتاب نخستین کتاب ویرایش نشده درباره استفاده از شناخت درمانگری در سالمندان است. . . این کتاب قویا به سنت شناخت درمانگری وفادار است و به درمانگران کمک می کند تا در روی آوردشان به کارکردن با سالمندان به روشی تجربی عمل کنند. . . این کتاب درسی تجربه جمعی چهار پژوهشگر و متخصص بهداشت روانی سالمندان را منعکس می کند که بیش از یک دهه برای توسعه و ارزشیابی مراقبتهای لازم در بهبود بهداشت روانی سالمندان و ارایه راه حلهای ابتکاری برای حل مشکلات بالینی آنان تلاش کرده اند.»آنچه آمد، عباراتی برگرفته از پیشگفتار کتاب «شناخت ـ رفتار درمانگری سالمندان» به قلم آرون تی. بک بنیان گذار شناخت ـ رفتار درمانگری است به تالیف کن لایدلاو، لاری دبلیو. تامپسون، لی دیک ـ سیسکین، دالورس گالاگر ـ تامپسون و به ترجمه کافی و ازغندی، به عنوان منبع اصلی درس آسیب شناسی روانی 1 و 2 به ارزش 3 واحد توسط سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها (سمت) در 328 صفحه، در سال 1387 انتشار یافته است.

اختلالات حافظه و خواب از جمله موضوعاتی هستند که مشکلات زیادی برای سالمندان ایجاد، و سلامت روانی و جسمانی آنها را تهدید می کنند. بنابراین این پژوهش با هدف بررسی اثربخشی شناخت-رفتار درمانگری بر وضعیت حافظه و خواب سالمندان انجام شد.این پژوهش از نوع شبه آزمایشی با طرح پیش آزمون- پس آزمون و پیگیری با گروه کنترل بود. جامعه ی آماری این پژوهش را کلیه ی سالمندان مبتلا به بیماری پارکینسون مراجعه کننده به مرکز تحقیقات مغز و اعصاب و کلینیک تخصصی پارکینسون دکتر شهیدی شهر تهران تشکیل می دادند. نمونه ی پژوهش شامل 40 نفر ازبیماران 51 تا 69 ساله ی مبتلا به بیماری پارکینسون مراجعه کننده به این مراکز بود که به روش نمونه گیری در دسترس انتخاب و به صورت تصادفی در دو گروه آزمایش و گواه گمارده شدند. گروه آزمایش به مدت 10 جلسه ی هفتگی تحت شناخت-رفتار درمانگری سالمندی قرار گرفتند. برای جمع آوری داده ها از مقیاس کیفیت خواب پترزبورگ (بویس، رینولد، مونک، برمن، و کاپفر، 1989) و پرسشنامه ی حافظه روزمره (ساندرلند، هریس، و بدلی، 1983) استفاده شد. نتایج حاصل از تحلیل واریانس با اندازه گیری مکرر نشان داد که شناخت-رفتار درمانگری سالمندی بر اختلالات خواب و حافظه روزرمره ی سالمندان موثر است (P£0.05). و نتایج آزمون های تعقیبی LSD نشان داد که بین هر دو مرحله ی پس آزمون و پیگیری در اختلالات خواب و حافظه تفاوت معنی داری وجود دارد.بنابراین به روان شناسانی که در حوزه ی سالمندان فعالیت می کنند توصیه می شود که از شناخت-رفتار درمانگری به منظور بهبود کیفیت خواب و حافظه ی سالمندان استفاده کنند.

اختلال وسواس فکری - عملی ، اختلالی مزمن ، نوروتیک و ناتوان کننده است که از دیرباز مورد توجه روان پزشکان و روان شناسان بوده است . این اختلال در صورت عدم درمان به موقع اغلب به صورت مزمن در آمده و سالیان دراز همراه فرد خواهد بود و در موارد جدی ، روابط خانوادگی و اجتماعی فرد را مختل می کند. مبتلایان به این اختلال علایم اضطراب و یا افسردگی را نیز با خود نشان می دهند . بنابراین ، جداسازی وسواس فکری - عملی از افسردگی اساسی و اضطراب فراگیر بسیار مهم تلقی می شود و یافتن راه حلهای درمانی مناسب با آن از اهمیتی ویژه برخوردار است . مهمترین علایم تشخیص این بیماری عبارتند از: افکار، تکانه ها یا تصاویر ذهنی بیهوده و مزاحم ، رفتارها و یا اعمال ذهنی تکراری که با هدف جلوگیری و یا کاهش ناراحتی طرح ریزی می شوند. در این پژوهش آزمودنی های مبتلا به وسواس فکری - عملی به شیوه های شناختی - رفتاری و شناختی - رفتاری توأم با درمان دارویی مورد مطالعه و درمان قرار گرفتند. نتایج نشان می دهند که روش پیشین بسیار مؤثرتر از روش اخیر است .

در این پژوهش به بررسی اثربخشی شناخت - رفتار درمانگری گروهی نوجوانان همراه با مهارت آموزی والدین و جلسه های مشترک نوجوانان والدین در کاهش نشانه های افسرده وار نوجوانان ایرانی پرداخته شد. تعداد 64 نفر از نوجوانانی که بر اساس آزمون افسردگی بک BDI)؛ بک و استیر، 1993) نمره 10 یا بالاتر کسب کرده بودند انتخاب شدند و به طور مساوی در دو گروه آزمایش و کنترل قرار گرفتند. نوجوانان گروه آزمایش در خلال 6 هفته، 12 جلسه شناخت - رفتار درمانگری و مادران آنها 6 جلسه مهارت آموزی والدین را دریافت کردند. سپس 5 جلسه مشترک نوجوانان - مادران متمرکز بر تمرین عملی مهارت های ارتباطی برای گروه آزمایشی برگزار شد در حالی که در گروه کنترل هیچ گونه مداخله ای صورت نگرفت. نتایج تحلیل های آماری نشان دادند که نشانه های افسرده وار پس از شناخت درمانگری گروهی توام با مهارت آموزی والدین به طور معناداری کاهش یافتند و معناداری تفاوت میانگین های پس آزمون نخست و پس آزمون نهایی نیز تاثیر جلسه های مشترک والدین - نوجوانان را برجسته کرد. اهمیت عملی یافته های پژوهش در قلمرو پیشگیری و درمانگری اختلال های افسرده وار نوجوانان مورد بحث قرار گرفت.

پژوهش حاضر با هدف اثربخشی شناخت - رفتار درمانگری بر کیفیت زندگی سالمندان مبتلا به بیماری پارکینسون بود. روش پژوهش به صورت نیمه آزمایشی با طرح پیش آزمون و پس آزمون با گروه گواه از جامعه آماری سالمندان مبتلا به پارکینسون در نظر گرفته شد. نمونه پژوهش شامل 40 نفر، به روش نمونه گیری در دسترس انتخاب و با روش تصادفی به دو گروه آزمایش و گواه تقسیم شدند. گروه آزمایشی تحت درمان شناختی - رفتاری سالمندی در 10 جلسه قرار گرفتند. ابزار پژوهش شامل پرسشنامه جمعیت شناختی و مقیاس کیفیت زندگی سازمان بهداشت جهانی بود که در دو مرحله پیش آزمون و پس آزمون اجرا گردید. نتایج پژوهش نشان داد که درمان شناختی - رفتاری بر کیفیت زندگی شامل سلامت جسمی، سلامت روانشناختی و روابط اجتماعی، تاثیر داشته ولی در بعد محیط زندگی تفاوت معناداری مشاهده نشد. بنابراین نتیجه گیری می شود تلاش مضاعف در جهت ارتقاء کیفیت زندگی سالمندان مبتلا به پارکینسون ضروری است و شناخت - رفتار درمانگری سالمندی موجب ارتقاء کیفیت زندگی بیماران مبتلا به پارکینسون می شود. بنابراین این روش را می توان در بیمارستان ها و آسایشگاه ها به عنوان یک درمان تکمیلی به کار برد.

اختلال افسردگی دو قطبی یکی از شایع ترین اختلالات روان شناختی و از جمله علل مهم خودکشی ها است. افراد مبتلا به این اختلال دوره های شدید شیدایی و افسردگی خواهند داشت. با توجه به ماهیت عود کننده اختلال افسردگی دوقطبی نه تنها بسیار مهم است که به درمان دوره های حاد پرداخت بلکه باید از عودت و بازگشت اختلال و شروع دوره های بعدی پیشگیری کرد. اگر چه استفاده از داروهای ضدافسردگی و درمان با تشنج برقی، منجر به درمان کوتاه مدت این اختلال می شود اما شواهد نشان می دهند که پس از قطع دارو، نشانه های اختلال مجددا بازگشت پیدا می کند. از طرفی درمان با تشنج برقی نیز دارای اثرات نامطلوبی روی حافظه و شناخت بیماران است. بنابراین متخصصان بالینی و پژوهشگران علاقمند به طراحی و توسعه شیوه های مختلف روان درمانگری برای درمان این اختلال شده اند. از طرفی نتایج مطالعات اخیر نشان داده اند که شناخت- رفتار درمانگری، درمان کارآمدی برای اختلالات خلقی از جمله اختلال افسردگی دوقطبی است که نه تنها ناراحتی های حاد را کاهش می دهد بلکه خطر بازگشت نشانگان اختلال را از بین می برد. بنابراین در پژوهش حاضر با هدف بررسی کارآیی فنون شناخت- رفتار درمانگری توام با دارودرمانی در درمان اختلال افسردگی دوقطبی، دو آزمودنی بزرگسال مبتلا به این اختلال (یک مرد و یک زن) با استفاده از روش شناخت- رفتار درمانگری توام با دارودرمانی مورد مطالعه و درمان قرار گرفتند. در این روش از فنونی چون خودبازبینی، سرمشق دهی، مثبت نگری، تنش زدایی، بازسازی شناختی، آموزش حل مساله و آموزش مهارت های اجتماعی، استفاده شده است. نتایج نشان دهنده کارآیی بالای این روش درمانی در درمان و پیشگیری از عودت نشانگان اختلال دوقطبی است. هم سویی این نتایج با نتایج پژوهش های قبلی نیز به تفصیل مورد بحث واقع شده است.

این پژوهش با هدف مقایسه اثربخشی درمانگری فراشناختی با شناخت درمانگری در کاهش اضطراب امتحان انجام گرفت. روش پژوهش شبه تجربی با طرح پیش آزمون پس آزمون با گروه گواه بود. از بین دانشجویان دختر مقطع کارشناسی ارشد خوابگاه های دانشگاه تربیت مدرس 15 نفر به شیوه در دسترس به عنوان نمونه انتخاب شدند و به صورت تصادفی در سه گروه درمانگری فراشناختی، شناختی و گواه (در هر گروه 5 نفر) قرار گرفتند. گروه های آزمایشی در خلال هشت جلسه تحت مداخله درمانگری قرار گرفتند. سیاهه اضطراب امتحان اسپیلبرگر (1980) قبل و بعد از مداخله توسط افراد سه گروه تکمیل شد. نتایج تحلیل کوواریانس نشان دادند گروه ها تفاوت معناداری در کاهش اضطراب امتحان داشتند، در حالی که نتایج حاصل از آزمون حداقل تفاوت معنادار حاکی از یکسان بودن اثربخشی درمانگری فراشناختی و درمانگری شناختی در کاهش اضطراب امتحان بود. اما هر دو گروه فراشناختی و شناختی نسبت به گروه گواه کاهش بیشتری در اضطراب امتحان نشان دادند. با توجه به شیوع اضطراب امتحان استفاده از روی آورد تلفیقی از درمانگری های موجود (شناختی- فراشناختی) می تواند بسیار موثر واقع شود.

تقریبا از هر صد نفر، یک نفر از بیماری اسکیزوفرنی رنج می برد. این بیماری می تواند سیری طولانی مدت و یا کوتاه مدت داشته باشد و اثرات آن از دامنه متوسط تا شدید در نوسان باشد. در حالت مزمن، این بیماری ساختار شخصیت فرد را از هم می پاشد و فعالیت های او را مختل می سازد. آمار منتشر شده از سوی سازمان جهانی بهداشت نشان می دهد که تعداد 27000000 نفر از کل جمعیت جهان مبتلا به انواع مختلف اسکیزوفرنی هستند، این بیماری پرهزینه ترین اختلال روانی از نظر هزینه درمان است. دیده شده است که بسیاری از بیماران اسکیزوفرنیک به درمان های دارویی پاسخ نمی دهند. هم چنین اثرات جانبی داروها باعث می شود که اثر بخشی آن ها جهت درمان به میزان زیادی کاهش یابد. از این رو، پژوهشگران سعی در ایجاد و توسعه درمان های شناختی- رفتاری جهت درمان این بیماری کرده اند. در این پژوهش یک آزمودنی بزرگسال اسکیزوفرنیک با استفاده از روش شناخت - رفتار درمانگری تو أم با دارو درمانی، مورد مطالعه و درمان قرار گرفته است. یافته ها نشان می دهند که این روش درمانی کارایی زیادی را جهت درمان بیماری داراست.